kastracja kota

Kastracja kota – po co w ogóle wykonywać taki zabieg? Według raportu Najwyższej Izby Kontroli z czerwca 2016 ok. 76% zwierząt (łącznie psów i kotów) przebywających w schroniskach nie znajduje domu, a 12% zwierząt poddawanych jest eutanazji lub umiera w tych placówkach. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania bezdomności pozostaje kastracja – zarówno w przypadku kotów wolnożyjących, jak i domowych (tzw. wychodzących). Dodatkowo zabieg pozwala wyeliminować zachowania związane z rozmnażaniem, które są uciążliwe w przypadku kotów przebywających tylko w domu (rujki i „śpiewanie” po nocach, znaczenie terenu, próby ucieczki). Kastracja też znacząco ogranicza ryzyko chorób związanych z układem rozrodczym (ropomacicze, cysty jajnikowe, nowotwory gruczołu mlekowego, torbiele macicy, nowotwory jąder, skręt i zapalenie najądrzy i in.)

Czym jest kastracja? Jakie są jej wady i zalety? Czy zabieg u mojego kota, ma znaczenie dla innych zwierząt? W jakim wieku kastrować kota? Odpowiedzi znajdziecie w poniższym artykule.

Spis treści (kliknij wybrany rozdział):

• Kastracja kota – co to znaczy?
• Kastracja a sterylizacja – czym to się różni?
• Kiedy wykonać kastrację kota?
• Zalety wczesnej kastracji
• Obawy wczesnej kastracji
• Zalety kastracji
• Wady kastracji

kastracja kota

Kastracja kota oznacza trwałe pozbawienie płodności, czyli zdolności do dalszego rozmnażania. W tym celu usuwa się jajniki lub jądra w sposób chirurgiczny (preferowany u kotów) lub „wyłącza” farmakologicznie (antykoncepcja nie jest formą kastracji!).

U samców przeprowadza się amputację jąder, czyli fachowo mówiąc – orchiektomię.

U kotek kastracja polega na usunięciu jajników i macicy, tzw. ovariohisterektomia (OVH/OH) lub samych jajników tzw. ovariektomia. Drugi z zabiegów pozwala na zahamowanie cyklu płciowego i uniemożliwia zajście w ciążę, jednak nie eliminuje ryzyka związanego ze schorzeniami macicy (np. ropomacicze, nowotwory).

Kastracja kota uniemożliwia dalsze rozmnażanie zwierząt, a usunięcie gonad (jajników, macicy, jąder) eliminuje schorzenia z nimi związane oraz znacznie ogranicza produkcję hormonów płciowych.

kastracja kota

W przypadku sterylizacji celem jest również ograniczenie rozmnażania, jednak osiąga się to poprzez podwiązanie jajowodów lub nasieniowodów. W takim przypadku zapłodnienie jest niemożliwe, ale produkcja hormonów jest zachowana. A wraz z nią wszystkie pozostałe zachowania rozrodcze (rujki, odruchy krycia, poszukiwanie partnera, znaczenie terenu) zostają zachowane. Podobnie jak ryzyko schorzeń pozostawionych narządów (nowotwory, ropomacicze, torbiele itp.).

Przyjęło się, że mówimy „sterylizacja kotki” i „kastracja kota”. Jednak w praktyce, powszechnie wykonujemy kastrację w przypadku obydwu płci. Zarówno u kotek, jak i kocurów chirurgicznie usuwany jajniki (i macicę) oraz jądra. Jest to zabieg trwały i nieodwracalny.

kastracja kota

Do pewnego momentu zalecano zabieg w wieku 6 miesięcy, co w wielu przypadkach oznaczało osiągnięcie dojrzałości płciowej przed kastracją. Obecnie istnieje potwierdzone naukowo przekonanie, że lepszym wyborem jest tzw. wczesna kastracja (nie mylić z pediatryczną). Zatem kiedy wykonać kastrację kota? Najlepiej w wieku 3-5,5 miesiąca.

Wcześniej mógł to być problematyczny zabieg z uwagi na trudności ze znieczuleniem małego pacjenta. Na szczęście obecnie medycyna weterynaryjna dysponuje odpowiednimi środkami, by zapewnić bezpieczeństwo anestezjologiczne dla kociąt.

W Stanach Zjednoczonych w schroniskach wykonywano tzw. kastrację pediatryczną (w wieku ok 7-8 tygodni) już kilkanaście lat temu. Obecnie lepszym wyborem z uwagi na wykonanie zabiegu i okres rekonwalescencji (w tym także program szczepień), wydaje się być wczesna kastracja kota – czyli w wieku 3-5,5 miesiąca.

Ważnym aspektem wczesnej kastracji jest odpowiednie przygotowanie pacjenta (o czym niedługo napiszę szerzej), które obejmuje również wcześniejsze szczepienia.

Nie należy mylić zaleceń co do wieku kastracji, w przypadku psów i kotów. Są to dwa różne gatunki, o innej specyfice metabolicznej, cyklu płciowym i problemach zdrowotnych. W przypadku psów często zaleca się zabieg po osiągnięciu dojrzałości płciowej, ponieważ wcześniejsze wykonanie obarczone jest ryzykiem, które praktycznie nie występuje u kotów. Niestety wiele osób (w tym także lekarzy weterynarii 🙁 ) przekłada psie zalecenia na koty. A zalecenia kastracji psa i kota są różne.

U psa istnieje większe ryzyko powikłań ortopedycznych przy wykonaniu wczesnej kastracji. Niektóre badania donoszą o problemach z trzymaniem moczu u suk kastrowanych przed dojrzałością płciową. Dlatego niektórzy lekarze zalecają odczekanie z zabiegiem.

Pewne zależności próbowano przenieść bezpośrednio na koty (o tych obawach można poczytać poniżej). Według badań nie znalazły one potwierdzenia, ponieważ kot to nie mały pies, a osobny gatunek. Wczesna kastracja kota to dodatkowe korzyści zdrowotne, jak i behawioralne (brak znaczenia moczem, ograniczona agresja itp.), sugerują wykonanie zabiegu przed dojrzałością płciową. Dlatego zalecanym wiekiem kastracji jest właśnie 3-5,5 miesiąca.

kastracja kota

• Łatwiejszy przebieg zabiegu i mniejsze ryzyko komplikacji – przed osiągnięciem dojrzałości płciowej narządy są mniejsze i słabiej ukrwione – co pozwala usunąć je przez mniejsze nacięcie i zmniejsza ryzyko krwotoków.

• Krótszy okres rekonwalescencji po zabiegu– młode koty mają szybszy metabolizm, dzięki czemu łatwiej się wybudzają z narkozy, a rany goją się krócej. W przypadku szycia śródskórnego ubranko nie zawsze jest konieczne u kotek (a nawet jeśli jest, to przyzwyczajają się do niego szybciej niż dorosłe).

kastracja kota

• Znaczne zmniejszenie ryzyka nowotworów listwy mlecznej – przy wczesnej kastracji szanse na nowotwór to zaledwie 9%. Kastracja po pierwszej rujce podnosi ryzyko do 14% i rośnie ono z każdym kolejnym cyklem (rują)

• Eliminacja ryzyka permanentnej rui –  niektóre kotki po osiągnięciu dojrzałości płciowej mogą wpaść w tzw. ruję permanentną, która uniemożliwia prawidłowe wyznaczenie terminu kastracji (należy wykonać zabieg w tzw. fazie anestrus- bezrujowej). Czasem konieczne jest wtedy zastosowanie leków hormonalnych, które mogą powodować ropomacicze, torbiele jajników, zmiany rozrostowe lub nowotworowe listwy mlecznej.

• Zapobieganie cystom jajnikowym i zaburzeniom hormonalnym – zdarza się, że już u kilkunastotygodniowych kotek zdarzają się torbiele jajnika. Może to powodować zaburzenia hormonalne, mające wpływ na wzrost, wcześniejsze dojrzewanie i zmiany macicy, a także funkcjonowanie m.in. tarczycy i in.

• Zapobieganie ciąży – czasem kotki mogą dojrzewać wcześniej niż się spodziewamy (szczególnie mioty „dojrzewające” na wiosnę). Ewentualne zajście w ciąże w młodym wieku niesie ze sobą znaczne ryzyko dla kotki (zaburzenia wzrostu wskutek niedoborów, wąskie drogi rodne i zagrożenie podczas porodu, ronienia, infekcje macicy i in.).

Zdarzyło mi się już wykonywać sterylizację aborcyjną u kotki 5-cio miesięcznej w zaawansowanej ciąży (nie miałaby szans przeżycia porodu).  Nawet jeśli młoda kotka da radę przetrwać poród, a jej kocięta przeżyją, to odchowanie ich stanowić może ogromne obciążenie dla jej organizmu. Kocury dojrzałe płciowo mogą być płodne jeszcze przez miesiąc po wykonaniu zabiegu, co również stwarza ryzyko zapłodnienia. Wczesna kastracja eliminuje obydwie wymienione sytuacje, ponieważ wykonana jest przed dojrzałością płciową.

• Brak nawykowego znaczenia moczem – znaczenie moczem rozwija się wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej i nie zawsze zanika po wykonaniu zabiegu (tzw. znaczenie z nawyku). W przypadku wczesna kastracja kota, oznacza zabieg zanim takie zachowanie się pojawi, w związku z czym, kot nie zdąży wyrobić sobie takich odruchów.

kastracja kota

• Zaburzenia wzrostu kości długich – mogą występować wskutek opóźnieni kostnienia chrząstek wzrostowych u psów poddanych kastracji pediatrycznej (NIE WCZESNEJ!). W przypadku kotów jeśli nawet wystąpiło zjawisko opóźnienia kostnienia, to w badaniach nie stwierdzono nadmiernego wzrostu kości.

• Większe predyspozycje do złamań przynasadowych kości udowych u kocurów – obawy dotyczą tzw. spontanicznych złamań możliwych w wieku 5-24 miesięcy. Prawdopodobną przyczyną takich problemów są ogniska martwicy w chrząstkach nasadowych. W badania klinicznych wykazano, że jedyna różnica u kotów kastrowanych po dojrzałości płciowej i wcześniej, to rozległość tej martwicy. Jej rozmiar nie miał wpływu na częstotliwość złamań. Nie potwierdzono zatem, żeby wczesna kastracja nasilała ten problem. Występuje on z taką samą częstotliwością u kotów kastrowanych wcześniej i później.

• Stany zapalne zewnętrznych narządów płciowych – z uwagi na niski poziom hormonów płciowych u kotów wcześnie kastrowanych dochodzi do zahamowania rozwoju m.in. sromu, prącia i in. W badaniach nie stwierdzono, by miało to wpływ na częstotliwość schorzeń tych narządów.

• Niedrożność cewki moczowej kocurów – wbrew krążącym stereotypom, że po wczesnej kastracji cewka jest węższa u kocurów, w badaniach naukowych wykazano, że jej średnica jest taka sama zarówno u kotów kastrowanych wcześnie, późno i niekastrowanych wcale.

• Spadek odporności – ten problem również nie znalazł potwierdzenia u poddanych wczesnej kastracji (w wieku 3-5,5 miesiąca). Z uwagi jednak na sam zabieg (znieczulenie, okres rekonwalescencji) zaleca się, aby kocięta miały za sobą minimum 2 szczepienia przed kastracją (ostatnie nie później niż 7-10 dni przed zabiegiem).

kastracja kota

• Dłuższe życie – według badań kastrowane kocury żyją prawie dwukrotnie dłużej, niż niekastrowane. W przypadku kotek po kastracji czas przeżycia jest dłuższy o niemal jedną trzecią

• Regulacja gospodarki hormonalnej – istotne w przypadku m.in. chorób endokrynologicznych (np. cukrzyca, nadczynność tarczycy), dermatologicznych i in. (np. padaczka)

• Ograniczenie liczby kotów bezdomnych – według danych statystycznych, w 2014 roku w schroniskach przebywało ponad 24 tys. kotów.  76% z nich nigdy nie znalazło domu. Kastracja kota ogranicza możliwości niekontrolowanego rozmnażania i przepełnienia schronisk.

• Ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób – kastracja kota powoduje brak popędu płciowego, co eliminuje ryzyko chorób przenoszonych podczas krycia, mniejszą częstotliwość walk w okresie rozrodczym. W efekcie zmniejsza ryzyko urazów, pogryzień i ich komplikacji (ropnie, rany, choroby przenoszone przez pogryzienia/krew, np. FIV, FeLV)

kastracja kota

• Zatrzymanie cyklu rujowego – eliminuje zachowania takie jak nocne miauczenie i nawoływanie kocura, spadek odporności, spadek apetytu, znaczenie terenu, próby ucieczki

• Eliminacja zagrożeń związanych z ciążą i porodem  – wbrew stereotypom koty nie rodzą się same. Istnieje wiele komplikacji zarówno w przebiegu ciąży, samego porodu jak i okresu poporodowego. Zaliczamy tu m.in. infekcje prowadzące do zamarcia lub nawet gnicia płodów w macicy, skręt macicy, niestosunek porodowy (kociak zbyt duży, by mógł przejść przez drogi rodne matki), zaparcie płodu uniemożliwiające poród, pęknięcie macicy, krwotoki, ropomacicze i wiele innych. Większość z nich wymaga pomocy lekarskiej (w tym często chirurgicznej), bez której  stanowią zagrożenie dla życia matki, jak i kociąt.

• Eliminacja schorzeń narządów rodnych – m.in. wielotorbielowatości macicy, ropomacicza, cyst i nowotworów jajnika – które mogą stale produkować hormony. Cysty/nowotwory produkujące estrogen mogą powodować permanentną ruję, uszkodzenie szpiku i in.

• Zmniejsza ryzyko nowotworów listwy mlecznej  – u kotek guzy listwy mlecznej należą do grupy nowotworów złośliwych, hormonozależnych (oznacza to, że każda kolejna ruja nasila ich wzrost), szybko dają przerzuty do innych narządów (głównie płuc).

kastracja kota

• Eliminacja popędu płciowego – po kastracji kota rzadziej dochodzi do ucieczek i walk o kotkę, ograniczone jest też „kocie śpiewanie”

• Zalety behawioralne – kastracja kota może ograniczać zachowania agresywne, zwłaszcza jeśli wykonana jest wcześnie. W przypadku dorosłych/starszych kocurów efekt może być znikomy.

• Zmniejszenie intensywności zapachu moczu – po kastracji kota i spadku poziomu hormonów płciowych zmienia się także zapach moczu. W przypadku wczesnej kastracji często nie pojawia się nawyk znaczenia terenu moczem

• Eliminacja chorób narządów rodnych – nowotwory jąder, zapalenia najądrzy, skręt nasieniowodu. Te schorzenia nie występują po kastracji, ponieważ ww. narządy zostają usunięte

kastracja kota

• Tendencje do tycia – kastracja kota niestety zwiększa ryzyko powstawania tkanki tłuszczowej. Stosując odpowiednią dietę, przestrzeganie dawkowania karmy i ilości posiłków można to ryzyko znacząco zmniejszyć. Ważne jest też zapewnienie kotu ruchu i aktywności fizycznej (w naturze kot ma w sumie ok. 3 h „ćwiczeń” na dobę!)

• Większe ryzyko schorzeń dróg moczowych – głównym czynnikiem problemów jest dłuższe zaleganie moczu w pęcherzu i stres. Kastracja kota może sprawić, że będzie on nieco mniej aktywny. Zdarza się wtedy, że spożywa mniej płynów. Zanim wyprodukuje ilość moczu zmuszającą do skorzystania z kuwety, część będzie do tego czasu zalegała w pęcherzu. A to niestety stwarza warunki do namnażania się  bakterii i wytrącaniu kamieni moczowych.

Sama kastracja kota nie powoduje zatem otyłości i schorzeń dróg moczowych. Zależą one od trybu życia i żywienia po zabiegu. By uniknąć takich problemów należy zmienić pewne nawyki. Zaleca się stosować odpowiednie żywienie (w tym także częstotliwość i wielkość posiłków) zwiększyć ilość ruchu i spożycie płynów po kastracji (np. karma mokra, zachęcenie do picia).

Ważną rolę odgrywa też wczesna diagnostyka, bo jak wiadomo – „łatwiej zapobiegać niż leczyć”.  Profilaktyczne badania moczu i usg pęcherza pozwalają szybko wyłapać problem i uniknąć poważniejszych powikłań.

kastracja kota

• „Koty położnictwo i rozród”, Andrzej Max
• Raport NIK „Informacja o wynikach kontroli – Zapobieganie bezdomności zwierząt” (9/2016/P/16/058/LBI)
• „Zaburzenia rozrodu psów i kotów”, Sławomir Zduńczyk, Tomasz Janowski
• „Wczesna kastracja i sterylizacja psów i kotów”, Monika Baś, Anna Cywińska
• „Early Age Spay and Neuter in the Cat”, Susan Little DVM
• „Long-term risks and benefits of early-age gonadectomy in cats„ – C. Victor Spain, DVM, PhD; Janet M. Scarlett, DVM, PhD; Katherine A. Houpt, VMD, PhD, DACVB
• „Relationship between age at gonadectomy and health problems in kittens adopted from shelters” N. Porters, I. Polis, C. P. H. Moons, I. Van de Maele, R. Ducatelle, K. Goethals, L. Duchateau, H. de Rooster
• „Association between ovariohysterectomy and feline mammary carcinoma”, Overley B,Shofer FS, Goldschmidt MH, Sherer D, Sorenmo KU
• „Epidemiological features of feline mammary carcinoma”, Mandell C.P.
• „Podstawy żywienia psów i kotów”, Michał Ceregrzyn, Roman Lechowski, Berenika Barszczewska